آیا نشانه های کمبود اعتماد به نفس را می شناسید؟

تعریف اعتماد به نفس در نگاه اول چندان دشوار به نظر نمی‌رسد.

اکثر ما از عبارت اعتماد به نفس استفاده می‌کنیم و در مورد اعتماد به نفس پایین یا اعتماد به خود بالای خودمان و دیگران هم اظهار نظر می‌کنیم. بنابراین ظاهراً گمان می‌کنیم که دقیقاً می‌دانیم از چه چیزی حرف می‌زنیم.

اعتماد به خود یکی از موضوعات مهم مربوط به سلامت روان است که در کتاب ها و مقالات زیادی به آن پرداخته شده است. آموزش های خیلی زیادی در این زمینه وجود دارد ؛ از انواع کتاب ها تا دوره های آموزشی و کارگاه های حضوری . آموزش هایی که همه مدعی این هستند که اعتماد به خود را افزایش می دهند، اما به راستی آیا صحبت از اعتماد به نفس به همین سادگیست؟ اعتماد به نفس ویژگی ذاتی است یا اکتسابی ؟ اصلا اعتماد به نفس چیست ؟ مطلق است یا از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر می کند ؟

در این مقاله در مورد این موضوع مهم باهم صحبت می کنیم !

اعتماد به نفس چیست؟

برای هر واژه و یا اصطلاحی، یک تعریف مشخص وجود دارد و اعتماد به خود نیز از این قاعده مستثنی نیست. اعتماد به خود در تعریف لغوی خود، به معنی خودباوری است. البته این مفهوم، یک تعریف اصطلاحی هم دارد: داشتن باور به توانایی‌های خود برای انجام کارها.

اعتماد به نفس یک مفهوم مطلق نیست و از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر می کند. به طور مثال کسی که در زمینه ی آشپزی مهارت بالایی دارد، اعتماد به خود بالایی در مورد این موضوع دارد اما همین فرد در مورد سخنرانی در جمع اعتماد به نفس ندارد، کما اینکه با توجه به مفهوم سیال اعتماد به خود، می تواند مهارتش در این زمینه را نیز افزایش و به دنبال اعتماد به نفس بالایی کسب کند.

داشتن مهارت اعتماد به خود یکی از لازمه های زندگی اجتماعی است. ما از کودکی تا آخرین روزهای زندگی خود به داشتن این مهارت نیاز داریم. زیرا این موضوع ارتباط بسیار مستقیمی با کیفیت و موفقیت زندگی ما دارد. در بسیاری از مواقع نبود اعتماد به خود می تواند مسیر زندگی یک شخص را تغییر داده و از رسیدن به موفقیت بازدارد!

موضوعی که می بایست به آن توجه داشته باشیم این است که افزایش اعتماد به خود با یکسری راهکارهای علمی و عملی قابل دستیابی بوده و جای هیچگونه نگرانی وجود ندارد. همان طور که گفته شد ، اعتماد به خود یک مهارت است و بصورت اکتسابی در طول زندگی هر شخص بدست می آید. حال اگر این مهارت پایین تر از حد لازم باشد با یکسری راهکارهای روانشناسی می توان آنرا افزایش داد.

عوامل موثر بر اعتماد به نفس؛ چرا اعتماد به نفس‌ من کم است؟

با هم برخی از مهم‌ترین عوامل موثر بر اعتماد به نفس را به شیوه علمی بررسی کنیم :

• نقش ژن‌ها در میزان اعتماد به نفس

در تحقیقات متعددی دیده شده که ژن‌ها تاثیر به‌ سزایی در میزان اعتماد به نفس و عزت‌ نفس افراد می‌گذارند. این موضوع به خوبی به دلیل تفاوت‌های چشمگیر موجود در میزان اعتماد به خود افراد اشاره می‌کند. در واقع باید بدانیم که انسان‌ها با درجات متفاوتی از اعتماد به خود به دنیا می‌آیند.

• تاثیر تجارب کودکی در میزان اعتماد به نفس

همانند باقی مسائل روانشناختی، ریشه ی اعتماد به خود  نیز به دوران کودکی و نحوه ی رفتار والدین با کودک بازمی‌گردد.

والدین سخت گیری که به فرزند خود اجازه ی تصمیم گیری و تجربه ی اتفاقات مختلف را نمی دهند، والدینی که مدام فرزند خود را با دیگران مقایسه کرده و توانایی های او را جدی نمی گیرند، کودکانی با مشکل اعتماد به خود تربیت می کنند.

• نقش جامعه در میزان اعتماد به نفس

جامعه و الگوهای فرهنگی حاکم بر آن نیز نقش مهمی را در میزان اعتماد به خود افراد بازی می‌کنند. در واقع رویه‌ ای که جامعه و فرهنگ حاکم نسبت به افراد آن جامعه دارد، به‌شدت بر میزان اعتماد به نفس آن‌ها تاثیر می‌گذارد. جوامع سنتی که در آن ها حرف شنوی و تسلیم بودن کودک یک ارزش محسوب می شود و افراد مدام سرکوب و نادیده گرفته می شود، عموما جوامعی با اعتماد به خود پایین هستند  .

• اثر روابط کاری و عاطفی در میزان اعتماد به نفس

روابط کاری و عاطفی ما هم تاثیر بسیار مهمی بر میزان اعتماد به خود ما دارند. نحوه‌ای که همکاران در محیط کار با ما رفتار می‌کنند و میزان احترامی که در آن‌جا نصیبمان می‌شود، بسیار بر میزان باور ما به خودمان تاثیر‌گذار است.

از سوی دیگر روابط عاطفی محلی هستند که ما اوج صمیمیت و نزدیکی را تشکیل می‌دهیم و بسیار بر باور ما نسبت به خودمان تاثیر‌گذار هستند. برای مثال طرد شدن در یک رابطه عاطفی بسیار می‌تواند در میزان اعتماد به خود ما برای شروع یک رابطه جدید اثرگذار باشد.

• سلامت فیزیکی موثر بر میزان اعتماد به نفس

سلامت فیزیکی نیز تاثیر زیادی بر اعتماد ما به خودمان دارند. فردی که از یک اندام و بدن خوش‌فرم برخوردار است خیلی اعتماد به نفس بیشتری دارد و با اعتماد به نفس بیشتری در جامعه حاضر می‌شود. در طرف مقابل، داشتن یک بدن بد‌فرم و یا وجود یک نقص ظاهری در بدن می‌تواند از اعتماد به خود ما کم کند.

• نقش رسانه‌ها در میزان اعتماد به نفس

رسانه نیز با آنچه که به مردم ارائه می‌کند، تاثیر بسیار مهمی بر اعتماد به نفس افراد می‌گذارد. کمتر فردی خود و زندگی واقعی‌اش را در فضای مجازی و رسانه‌های مختلف به نمایش می‌گذارد. این موضوع باعث ایجاد تصویر غیر واقعی از دیگران و بی‌ اعتمادی نسبت به خود می‌شود.

• تاثیر مهارت‌ها در میزان اعتماد به نفس

بی‌مهارتی یا مهارت کم نیز یکی از عواملی است که می‌تواند به اعتماد به خود ما آسیب بزند. در واقع بسیاری از افراد از آنجایی که مهارت‌های کافی برای ارائه ندارند، بسیار نسبت به خود شک و تردید دارند و اعتماد به نفس کافی برای حضور در جامعه ندارند.

چرا داشتن اعتماد به نفس مهم است ؟

اهمیت اعتماد به نفس بر هیچ کسی پوشیده نیست و مشخص است که این سوال یک سوال بدیهی به نظر می‌رسد. در حقیقت اگر شما اعتماد به خود کافی نداشته باشید دو اتفاق ممکن است رخ دهد :

هیچگاه به انجام کاری دست نخواهید زد و هیچ کاری را شروع نخواهید کرد و از انجام آن فرار می‌کنید.

آن کار را با اشتباه و با کیفیت بسیار پایینی انجام خواهید داد و همین باعث می‌شود که اعتماد به نفس شما همینطور کاهش پیدا کند و این یک چرخه معیوب را شکل می‌دهد .

در حقیقت اگر شما با اعتماد به نفس پایین شروع به انجام کاری بکنید، از آنجایی که درست انجام دادن آن بسیار غیر ممکن است، آن را با کیفیت خوبی انجام نخواهید داد ( زیرا یا مهارت کافی ندارید و یا مهارت های خود را دست کم میگیرید )‌ و همین موضوع باعث می‌شود که یک تصویر ذهنی منفی دیگر در ذهن شما شکل بگیرد که باعث می‌شود اعتماد به نفس شما روز به روز کمتر و ضعیف تر شود.

بنابراین لازم است که در جایی جلوی این مشکل را بگیریم و اجازه ندهیم که این چرخه روز به روز اعتماد به نفس ما را ضعیف کند.

علائم کمبود اعتماد به نفس

ممکن است علائم مختلفی در شما وجود داشته باشد که ناشی از اعتماد به نفس پایین در شما باشد. در این قسمت علائم شایع آن را مطرح می‌کنیم:

• از حضور در جمع اجتناب می‌کنید
• اضطراب و آشفتگی عاطفی دارید
• قادر به شنیدن تعریف افراد از خودتان نیستید
• درباره اینکه مردم راجع به شما چگونه فکر می‌کنند، نگرانید
• از خود غافل شده و رسیدگی نمی‌کنید
• از پذیرش چالش‌ها اجتناب می‌کنید
• به قضاوت‌ها و تصمیم‌های خود اعتماد ندارید
• توقع بسیار کمی از زندگی دارید
• در جمع‌های اجتماعی به موبایل خود پناه می‌برید
• در هنگام مشاجره همیشه عقب‌ نشینی می‌کنید
• حتی انتقادهای سازنده را نیز شخصی تفسیر می‌کنید
• در جمع‌ها صحبت نمی‌کنید
• خود را زیاد توضیح می‌دهید
• مدام دیگران را سرزنش می‌کنید
• برای کارهای خود بهانه می‌تراشید و نسبت به انتقادها نگاه منفی دارید
• زبان بدن بسته و تدافعی دارید
• به دنبال دریافت تائید دیگران هستید
• بدبین هستید
• از آینده می‌ترسید
• احساس شرم دارید
• بیش از حد نیاز عذرخواهی می‌کنید
• چیزهایی را که دوست ندارید صرفاً بر اساس نظر دیگران می‌خرید
• از مواجه‌ شدن با شرایط و افراد طفره می‌روید
• بی‌دلیل دروغ می‌گویید
• از تماس چشمی اجتناب می‌کنید
• در شوخی خود را تخریب می‌کنید
• برای خود حد و مرز ندارید
• از تغییر متنفر هستید
• نمی‌توانید از موفقیت خود لذت ببرید

افراد بااعتمادبه‌نفس چه تفاوتی با افراد فاقد اعتمادبه‌نفس دارند؟

به‌طور کلی رفتارها و سبک زندگی افراد بااعتمادبه‌نفس با افراد فاقد این ویژگی متفاوت است. در جدول زیر می‌بینیم که تفاوت سایر افراد با افراد با اعتماد به نفس چیست؟

1-افراد فاقد اعتماد به نفس

• احساس ناامنی می‌کنند.
• تنها نقاط ضعف خود را می‌بینند.
• از حاشیه امن خود خارج نمی‌شوند و از تجربه‌های جدید می‌ترسند.
• بر اساس نظرات و افکار دیگران رفتار می‌کنند.
• اشتباه خود را توجیه می‌کنند و برای آن بهانه می‌آورند.
• دیگران را مسئول تصمیمات اشتباه خود می‌دانند.
• تحسین و تشویق دیگران را با کوچک کردن کارها و تلاش‌های خود رد می‌کنند.
• به دیگران حسودی یا آن‌ها را قضاوت می‌کنند.
• بدبین هستند.
• عیب‌هایشان را مخفی می‌کنند.
• بلاتکلیف و منتظر دیگرانند.
• مانند کسی رفتار می‌کنند که همه‌چیز را از قبل می‌داند

2-افراد دارای اعتماد به نفس

• احساس امنیت دارند.
• به مهارت‌ها و نقاط قدرت و ضعف خود آگاهند.
• چالش‌ها، مسابقات و تجربه‌های جدید آن‌ها را هیجان‌زده می‌کند.
• کاری که می‌دانند درست است انجام می‌دهند حتی اگر دیگران آن‌ها را تحقیر و تمسخر کنند.
• اشتباه خود را می‌پذیرند و از آن درس می‌گیرند.
• مسئولیت و عواقب تصمیمات خود را برعهده می‌گیرند.
• تحسین و تشویق دیگران را می‌پذیرند.
• موفقیت دیگران را جشن می‌گیرند.
• واقع‌بین و امیدوار هستند.
• به عیب‌هایشان می‌خندند.
• شرایط را خودشان تغییر می‌دهند.
• در حال یادگیری و رشد هستند.

نداشتن اعتماد به نفس یک چرخه معیوب دارد:

افرادی که اعتماد به نفس کمتری دارند به‌ندرت خودشان را در چالش‌های جدید قرار می‌دهند، در نتیجه کمتر ممکن است دستاوردی داشته باشند. نداشتن دستاورد و موفقیت، اعتماد به نفس را کاهش می‌دهد. تا زمانی که وارد زمین بازی نشوید چطور می‌توانید انتظار پیروزی داشته باشید؟

چگونه اعتماد به نفسمان را تقویت کنیم؟

با توجه به دلایل اثرگذار بر اعتماد به‌ خود، در این قسمت نیز به چند مورد از قدم‌هایی که برای افزایش اعتماد به خود  می‌توان برداشت اشاره می‌کنیم:

• عوامل کم کننده اعتمادبه‌نفستان را شناسایی کنید

پیش از اینکه به سراغ بهبود اعتماد به نفس خود بروید، باید از خود بپرسید که دقیقا چه چیزی است که اجازه اعتماد شما به خود و توانایی‌هایتان را نمی‌دهد؟ ،ممکن است دلیل آن نداشتن مهارت‌های ارتباطی خوب باشد، ممکن است بخاطر سخت‌گیری والدین شما در کودکی باشد و یا ممکن است که دلیل آن عدم تناسب اندام باشد. شما باید ابتدا آنچه که جلوی اعتماد شما به خودتان می‌گیرد را شناسایی کرده و سپس به سراغ بهبود و افزایش آن بروید.

• برای شناخت خود تلاش کنید

خودشناسی درست و شفاف برای داشتن اعتماد به خود امری ضروری است. بسیار مهم است که نقاط قوت و نقاط ضعف خود را بشناسیم و بر روی نقاط قوت خود تکیه کرده و تا جای ممکن نقاط ضعف خود را بهبود ببخشیم.

• روی یادگیری‌ مهارت‌های کاربردی و متناسب با ارزش‌هایتان تمرکز کنید

همان‌طور که گفتیم، بسیاری اوقات ما مهارت‌های کافی برای زندگی کردن و برقراری ارتباط نداریم. به همین خاطر است که اکثر اوقات با عینک بدبینی به خود نگاه می کنیم. در این شرایط برای افزایش اعتماد به نفس ضروری است که مهارت‌های مختلف و متناسب با ارزش‌هایمان را بیاموزیم.

• با ترس‌هایتان روبرو شوید

ترس‌‌ها نیز یکی از عوامل تأثیرگذار بر اعتماد به خود ما هستند. گذر از ترس‌ها می‌تواند به ما اعتماد به نفس دهد؛ چرا که به ما یادآوری می‌کند که کنترل زندگی‌مان را در دست داریم و توانایی لازم برای ایجاد تغییر را داریم.

به همین خاطر رویارو شدن با ترس‌ها، پیشنهاد بسیار مناسبی برای بهبود اعتماد به خود است. برای مثال اگر از صحبت کردن در جمع دوستانتان ترس دارید، سعی کنید که خود را در این شرایط قرار دهید ، قدم های کوچک بردارید و به مرور با این ترس رو به رو شوید. زمانی که از این ترس عبور کنید، می‌بینید که کم‌کم اعتمادتان به توانایی‌هایتان افزایش می‌یابد.

• از روانشناس و مشاور کمک بگیرید

روانشناس‌ها و مشاوران به عنوان افرادی که با کارکرد ذهن و روان انسان‌ها آشنا هستند، می‌توانند با تحلیل و بررسی زندگی و مسئله شما، ریشه‌های اعتماد به نفستان را پیدا کرده و با تکرار و تمرین به شما کمک کنند که اعتماد به‌ نفستان را تقویت کنید.

کلام پایانی

در پایان این مقاله بازهم تاکید می‌کنیم که اعتماد به خود، یک ویژگی بسیار مهم و تاثیرگذار در زندگش شما محسوب می‌شود. خوشبختانه این ویژگی شخصیتی باارزش، اکتسابی است؛ یعنی می‌توانید به مرور آن را به دست بیاورید. پس اگر احساس کمبود اعتماد به نفس دارید، تعلل نکنید و از همین امروز و با راهکارهای معرفی شده در این مقاله، شروع به تقویت آن در وجودتان کنید.